โครงสร้างแบบหลายทางเลือก
การเขียนโปรแกรมไม่ใช่แค่การสั่งงานให้คอมพิวเตอร์ทำตามลำดับขั้นตอนเท่านั้น แต่ยังต้องมี การตัดสินใจ (Decision Making) เพื่อเลือกทางเดินของโปรแกรมตามเงื่อนไขที่กำหนด การเรียนรู้เรื่อง ผังงานโครงสร้างแบบทางเลือก (Selection Structure) จึงเป็นพื้นฐานสำคัญของวิชาวิทยาการคำนวณ ชั้น ม.2 ที่จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถคิดเชิงตรรกะ และพัฒนาโปรแกรมที่ซับซ้อนมากขึ้น
ความหมายของผังงานโครงสร้างแบบทางเลือก
ผังงาน (Flowchart) คือเครื่องมือในการสื่อสารขั้นตอนการทำงานของโปรแกรม โดยใช้สัญลักษณ์มาตรฐานเพื่อให้เข้าใจง่ายขึ้น
โครงสร้างแบบทางเลือก หมายถึงโครงสร้างที่โปรแกรมสามารถเลือกทำงานตามเงื่อนไขได้ โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 3 แบบหลัก ๆ ได้แก่
-
แบบทางเลือกเดียว (Single Selection)
-
แบบทางเลือกสองทาง (Double Selection)
-
แบบทางเลือกหลายทาง (Multiple Selection)
1. โครงสร้างแบบทางเลือกเดียว (Single Selection)
เป็นโครงสร้างที่โปรแกรมตรวจสอบเงื่อนไขเพียงหนึ่งครั้ง หากเป็นจริง (True) จะทำงานตามที่กำหนด แต่ถ้าเป็นเท็จ (False) จะข้ามไปยังขั้นตอนถัดไปทันที
ตัวอย่างโจทย์: ตรวจสอบอุณหภูมิ ถ้ามากกว่า 37.5 ให้แสดงผลว่า “มีไข้”
if temp > 37.5:
print("มีไข้")
2. โครงสร้างแบบทางเลือกสองทาง (Double Selection)
เป็นโครงสร้างที่มี สองทางเลือกเสมอ หากเงื่อนไขเป็นจริง (True) จะทำงานทางหนึ่ง แต่ถ้าเป็นเท็จ (False) จะทำงานอีกทางหนึ่ง
ตัวอย่างโจทย์: ตรวจสอบคะแนน ถ้ามากกว่าหรือเท่ากับ 50 ให้แสดงว่า “ผ่าน” ถ้าน้อยกว่า 50 แสดงว่า “ไม่ผ่าน”
score = int(input("กรุณากรอกคะแนน: "))
if score >= 50:
print("ผ่าน")
else:
print("ไม่ผ่าน") 3. โครงสร้างแบบทางเลือกหลายทาง (Multiple Selection)
ใช้เมื่อมี หลายเงื่อนไข ให้เลือก เช่น การตัดเกรดที่มีหลายช่วงคะแนน
ตัวอย่างโจทย์: ให้เกรดตามช่วงคะแนน
-
80–100 → เกรด A
-
70–79 → เกรด B
-
60–69 → เกรด C
-
50–59 → เกรด D
-
ต่ำกว่า 50 → เกรด F
score = int(input("กรุณากรอกคะแนน: "))
if score >= 80:
print("เกรด A")
elif score >= 70:
print("เกรด B")
elif score >= 60:
print("เกรด C")
elif score >= 50:
print("เกรด D")
else:
print("เกรด F") ประโยชน์ของการเรียนรู้โครงสร้างแบบทางเลือก
-
ช่วยให้คิดอย่างเป็นระบบและเป็นขั้นตอน
-
สามารถแก้ปัญหาที่มีหลายกรณีได้อย่างมีประสิทธิภาพ
-
เป็นพื้นฐานสำคัญในการเขียนโปรแกรมที่ซับซ้อนขึ้น
-
ใช้ได้กับทุกภาษาโปรแกรม ไม่ว่าจะเป็น Python, C, Java หรือภาษาอื่น ๆ
สรุป
ผังงานโครงสร้างแบบทางเลือก เป็นหัวใจสำคัญของการเขียนโปรแกรม เพราะทำให้โปรแกรมสามารถตัดสินใจเลือกทางเดินที่เหมาะสมได้ตามเงื่อนไขที่ผู้เขียนกำหนด ไม่ว่าจะเป็น โครงสร้างแบบทางเลือกเดียว, ทางเลือกสองทาง, หรือ ทางเลือกหลายทาง ล้วนเป็นพื้นฐานที่นักเรียน ม.2 ควรเข้าใจและฝึกฝนให้ชำนาญ
